Dotknięta bierka

Na ostatnim turnieju powstała sytuacja, która już kiedyś zdarzyła mi się w partii turniejowej i którą chciałbym opisać.

5 lat temu wziąłem udział w turnieju szachów szybkich (P'15) w Nowej Sarzynie. W jednej partii przeciwniczka miała króla, hetmana i piona, ja natomiast miałem króla i wieże. W pewnym momencie dałem szacha, czego przeciwniczka nie zauważyła i zaszachowała hetmanem. Powstała pozycja, w której oba króle były atakowane, jednak ostatni ruch był nieprawidłowy. Obecnie nieprawidłowe posunięcie przegrywa w szachach szybkich, w tamtych czasach dopiero trzecie nieprawidłowe przegrywało. Zatrzymałem zegar i powiedziałem, że nie można tak zagrać, bo jest szach. Zawodniczka podstawiła hetmana (zasłoniła króla hetmanem). Byłem trochę zaskoczony, gdyby wykonała ruch królem niczego bym nie reklamował, ale wtedy uświadomiłem sobie, że rzeczywiście dotknięta figura musi wykonać ruch, chyba że nie może, ale w tej sytuacji wobec szacha hetman miał jedno prawidłowe posunięcie.

Reklamacja na podstawie zapisu przeciwnika oraz czy poddający zawsze przegrywa?

Kilka miesięcy temu wziąłem udział w rozgrywkach IV ligi podkarpackiej (tempo P'60+10). Podczas jednej partii miałem mniej niż 5 minut (nie musiałem prowadzić zapisu partii w przeciwieństwie do przeciwnika, który miał powyżej 5 minut), pozycja powtórzyła się dwukrotnie. Zastanawiałem się później co by było gdyby pozycja powtórzyła się po raz trzeci.

8.3 Formularze z zapisem posunięć są własnością organizatorów zawodów.

A zatem gdyby pozycja powtórzyła się po raz trzeci i zawodnik by to zareklamował wówczas jako sędzia na podstawie zapisu partii przeciwnika sprawdziłbym czy rzeczywiście nastąpiło trzykrotne powtórzenie. Można by było zapytać co w sytuacji gdy zapis partii przeciwnika jest nieczytelny i nie da się sprawdzić czy pozycja powtórzyła się po raz trzeci, wtedy jeśli nie da się ustalić (na podstawienie obu zapisów) czy nastąpiło powtórzenie nie uwzględniłbym reklamacji i nie dodałbym dwóch minut zawodnikowi, który nie składał reklamacji. Jeśli sędzia poprosi zawodnika o zapis partii, a w tej chwili zawodnik celowo ten zapis zniszczy (np. podrze, zje) wówczas ukarałbym tego zawodnika porażką, a jeśli przeciwnik nie ma siły matującej wtedy wpisałbym 0,5:0 (0 dla zawodnika, który zniszczył zapis). Tak samo przy reklamacji 50 posunięć bez bicia i ruchu pionem.

Nieprawidłowe posunięcie i interwencja sędziego.

Kiedyś można było wykonać dwa nieprawidłowe posunięcia, dopiero trzecie przegrywało. Pamiętam jak przegrałem partie poprzez wykonanie trzeciego nieprawidłowego posunięcia. W chwili obecnej przepisy nie pozwalają na wykonania ani jednego nieprawidłowego posunięcia tempem szybkim.

Aneks A.4.
b. Nieprawidłowe posunięcie jest zakończone z chwilą uruchomienia zegara przeciwnika.
Jeżeli sędzia zauważy tę nieprawidłowoość, to powinien natychmiast przerwaćpartię i zaliczyć porażkę zawodnikowi, pod warunkiem, że jego przeciwnik nie
wykonał jeszcze następnego posunięcia.
Jeżeli sędzia nie interweniuje, przeciwnik ma prawo do żądania przyznania muzwycięstwa, pod warunkiem, że nie wykonał jeszcze swojego posunięcia.
Jednakże partia kończy się remisem, jeżeli powstała pozycja, w której przeciwnik nie
może zamatować jego króla za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć.

Moim zdaniem ten przepis jest kontrowersyjny. Sędzia widzi i interweniuje, sędzia nie widzi (albo nie chce widzieć) i nie interweniuje. Uważam, że sędzia nie powinien się wtrącać do partii, to zawodnik sam powinien zgłosić nieprawidłowe posunięcie. Jeśli sędzia będzie się wtrącał wówczas wypaczy wyniki wielu partii dzieci. Słyszałem już o sytuacji kiedy młoda zawodniczka wygrała 5 partii poprzez nieprawidłowe posunięcie przeciwnika, zaś przegrała 4 partie przez swoje nieprawidłowe posunięcie. Myślę, że jeśli zawodnik nie widzi, że przeciwnik wykonał nieprawidłowe posunięcie to jest to jego problem.

Zero tolerancji dla spóźnień.

Zero tolerancji dla spóźnień.

W ostatnich latach zaostrzył się przepis dotyczący spóźnień. Kiedyś podobno można było się spóźnić godzinę na partie. Uważam, że skrócenie tego czasu do 15 minut jest wystarczającym rozwiązaniem. Tu przywołam kilka sytuacji.

Sytuacja 1:

Jeden z zawodnik z mojego klubu miał pociąg do Rudnika nad Sanem. Partia rozpoczynała się o godzinie 15:00, pociąg miał 30 minut opóźnienia, mogło się zdarzyć tak, że zawodnik nie zdążyłby, lub przyjechałby na darmo. Na szczęście przyjechał przed 15:00, uważam że gdyby się spóźnił nie powinien przegrać walkowerem.

Sytuacja 2:

W samochodzie pękła opona (zdarzenie losowe). Kilku zawodników może się przez to spóźnić na rundę. Kiedy inny zawodnik z klubu wziął (drugi) samochód i "pozbierał" pozostałe osoby zostało około 25 minut na przejechanie 25 kilometrów. Nie do końca zgodnie z przepisami ruchu drogowego udało się dojechać na czas. Myślę, że przy krótkim spóźnieniu np. 5 minut nie można karać zawodników porażką.

Sytuacja 3:

Turniej szachowy w Nowojaworowsku (Ukraina) tempo P'30. Około dwudziestu osób wyjechało autobusem na pierwszą rundę drugiego dnia (5. runda w turnieju). Partia zaczynała się o godzinie 10:00 (czasu ukraińskiego), w chwili gdy siadaliśmy do stolika była godzina 10:02. Na szczęście był zapis, że można się spóźnić 15 minut. Uważam, że byłoby to krzywdzące, gdyby około 20 zawodników przegrało z powodu spóźnienia autobusu.

Spóźnienie na odprawę techniczną.

W tym poście chciałbym poruszyć temat spóźnień na odprawę techniczną. Często w komunikatach organizacyjnych podana jest informacja, że do konkretnej godziny można potwierdzić zgłoszenie, a w przypadku nieobecności zawodnik zostanie dopuszczony od drugiej rundy, w skrajnych wypadkach może w ogóle nie zostać dopuszczony do turnieju.

W czerwcu 2011 po raz pierwszy wziąłem udział w turnieju klasycznym - Rudnik nad Sanem. Nie miałem jeszcze wtedy prawa jazdy i nie miał mnie kto przywieźć, więc musiałem liczyć na komunikacje publiczną (mogłem autostopem pojechać, ale tego środka komunikacji jeszcze wtedy nie brałem pod uwagę). W komunikacie organizacyjnym podana była następująca informacja: 14:00-odprawa techniczna. 15:15 - 1 runda. Osoby nieobecne na odprawie technicznej mogą zostać dopuszczone do turnieju od drugiej rundy. Kiedy przeglądałem rozkład jazdy zauważyłem, że około godziny 10:00 mam autobus do Rudnika, później dopiero o 14:00 był pociąg. Teraz to może śmiesznie wygląda jednak wtedy był to mój pierwszy samodzielny wyjazd na turniej, założyłem sobie, że jeśli pojadę pociągiem to w Rudniku będę o 14:30 i spóźnie się na odprawę techniczną, która rozpoczyna się o 14:00. Pojechałem autobusem o 10 i ponad 4,5 godziny czekałem na turniej. Jak się okazało gdybym o 14:30 przyjechał zostałbym dopuszczony od 1. rundy, jednak dla bezpieczeństwa wolałem przyjechać wcześniej.

Rozrzucenie bierek i nieprawidłowe+czas.

W tym wątku chciałbym poruszyć dwie kwestie. Może zacznę od końca.

Turniej szachów szybkich lub błyskawicznych. Załóżmy, że białe wykonują nieprawidłowe posunięcie, przełączają zegar i w tym momencie czarnym spada chorągiewka. Następuje równoczesna reklamacja: białe reklamują wygraną na czas, czarne reklamują nieprawidłowe posunięcie. Moim zdaniem wygrana należy się czarnym, gdyż przekroczenie czasu nastąpiło w wyniku nieprawidłowości. W skrajnej sytuacji czarnym brakuje jednego ruchu do mata, białe wykonują nieprawidłowe w celu uniknięcia mata, takich zachowań nie należy nagradzać. Bez względu na to czy jest mat w 1 czy równa pozycja uważam, że w tej sytuacji białe przegrywają.

Rozrzucenie bierek.

Turniej tempem szybkich, błyskawicznym, lub klasycznym, w którym zawodnicy nie muszą już prowadzić zapisu. Jeden z zawodników przypadkowo przewraca bierki. Jaka powinna być decyzja sędziego w przypadku gdy nie da się odtworzyć pozycji?

Nieprawidłowe ustawienie zegara

Na początku poprzedniego postu wspomniałem o partii z Cracovii, w której sędzia przyjął reklamacje remisu na kilka ruchów do mata. Okazało się, że gdybym trochę lepiej znał przepisy wówczas tą partie wcześniej bym wygrał na czas.

Tempo gry P'30/30pos. + 60' dokończenie. W pewnym momencie zawodnik z sąsiedniej szachownicy omyłkowo przełączył nasz zegar. W tym momencie nie zgadzała się liczba posunięć. Mój przeciwnik bardzo długo myślał i przed kontrolą czasu miał kilka minut. Kiedy wykonał dwudzieste dziewiąte posunięcie została dodana godzina. Przy trzydziestym posunięciu na zegarze było 1:00. Nie reklamowałem tego z dwóch powodów. Po pierwsze uważałem, że gdyby zegar był nastawiony prawidłowo wówczas przeciwnik zmieściłby się w czasie, po drugie myślałem, że musi być 0:59 aby po odjęciu godziny okazało się, że zawodnikowi skończył się czas. Okazało się jednak, że przy 1:00 jeśli odejmiemy godzinę, wówczas zawodnik nie ma ani sekundy. Moim zdaniem gdybym wtedy zareklamował przekroczenie czasu, reklamacja powinna być uwzględniona, zawodnik powinien wcześniej zgłosić sędziemu, że źle nastawiono czas.

Aneks G.5 dawniej 10.2 - najbardziej kontrowersyjny przepis

Zawodnik na posunięciu, mający mniej niż dwie
minuty na zegarze, ma prawo przed opadnięciem chorągiewki, domagać się uznania
partii za remis. W takiej sytuacji powinien zatrzymać zegar i przywołać sędziego (patrz
art. 6.12 b). Podstawą domagania się remisu, jest ocena pozycji, której zdaniem
reklamującego przeciwnik nie może wygrać normalnymi środkami i/lub przeciwnik nie
podejmuje żadnych wysiłków aby wygrać partię normalnymi środkami.
a) Jeżeli sędzia zgodzi się z tym, że przeciwnik nie może wygrać partii normalnymi
środkami względnie nie czyni żadnych wysiłków, aby wygrać partię normalnymi
środkami, to powinien orzec remis. W innym przypadku, sędzia może odłożyć
podjęcie decyzji lub odrzucić reklamację.
b) Jeżeli sędzia odkłada decyzję, przeciwnik może otrzymać bonifikatę w postaci
dwóch minut dodatkowego czasu do namysłu i partia powinna być kontynuowana w
obecności sędziego, jeżeli jest to możliwe. Sędzia powinien oznajmić ostateczny
rezultat partii w trakcie gry, albo natychmiast po opadnięciu jednej z chorągiewek.
Sędzia powinien uznać partię za remisową, jeżeli nie ma wątpliwości, że w końcowej
pozycji zwycięstwo nie może być osiągnięte normalnymi środkami, albo po
stwierdzeniu, że przeciwnik zawodnika, którego chorągiewka spadła nie może
wygrać partii normalnymi środkami lub nie podjął wystarczającej próby wygrania
partii normalnymi środkami.
c. Jeżeli sędzia odrzuca reklamację, to przeciwnik otrzymuje bonifikatę w postaci
dwóch minut dodatkowego czasu do namysłu.

Telefon

W ostatnim czasie przepisy dotyczące posiadania telefonów komórkowych na sali gry bardzo się zaostrzyły.

11.3
b. W trakcie rozgrywania partii, w strefie rozgrywek, zawodnik nie ma prawa posiada
nia telefonu komórkowego, ani jakiegokolwiek innego urządzenia elektronicznego
do komunikacji, jak też żadnego urządzenia mogącego sugerować szachowe posunięcia. Jednakże regulamin turniejowy może dopuszczaæ przechowywanie wymienionych urządzeń w oddzielnej teczce, torebce, czy innym pakunku zawodnika, ale
pod warunkiem, że urządzenie jest całkowicie wyłączone. Ponadto zawodnik nie ma
prawa ruszania tego pakunku w trakcie partii bez zgody sędziego.
Jeżeli nie ma wątpliwości, że zawodnik wziął ze sobą takie urządzenia do strefy rozgrywek, to przegrywa partię. Przeciwnik odnosi zwycięstwo. Regulamin turniejowy
może określać inne, mniej surowe kary.
Arbiter może zażądać, żeby zawodnik pozwolił sprawdzić swoje ubranie, teczkę lub
inne przedmioty, co powinno być dokonane dyskretnie z zachowaniem prywatności.
Arbiter lub upoważniona przez niego osoba tej samej płci, co zawodnik, może dokonać wzmiankowanej inspekcji. Jeżeli zawodnik odmówi współpracy w tej kwestii, to
arbiter powinien podjąć działania w zgodzie z art. 12.9.

Współczesna technologia znacznie poszła do przodu. Kiedyś pewien szachista stwierdził, że komputer nigdy nie będzie lepszy od człowieka. Okazuje się jednak, że programy, które można zainstalować w telefonie komórkowym są w stanie pokonywać najlepszych zawodników. Wydaje mi się jednak, że większość zawodników nie ma złych intencji i nie oszukuje w ten sposób. Dużo zależy od rangi zawodów, jednak uważam, że zawodnicy poza nielicznymi wyjątkami (mistrzostwa świata, kontynentu, kraju) powinni mieć możliwość posiadania telefonu komórkowego.


Wyobraźmy sobie sytuację, w której na turnieju gra 300 zawodników. Większość z nich to zawodnicy przyjezdni. Zostawienie 300 telefonów komórkowych u sędziego może być później bardzo kłopotliwe. Telefon można schować do kurtki (chyba, że turniej jest w lecie), ale spotkałem się już z sytuacją, gdzie na turnieju jeden z zawodników pomylił kurtkę. Myślę, że powinna być możliwość aby cenne rzeczy mieć przy sobie. Można telefonu nie brać ze sobą, jednak w przypadku młodych zawodników, oraz osób przyjezdnych często nie ma innego wyjścia by ten telefon wziąć. Jeśli będę w przyszłości sędziował turniej, w którym ode mnie będzie zależało czy można wnieść telefon na salę gry, wówczas zawodnicy taką zgodę otrzymają, pod warunkiem, że telefon będzie wyłączony i schowany w kieszeni, lub w innym niewidocznym miejscu. Jednocześnie zawodnik musi być świadomy, że jeśli telefon wyda dźwięk to może (ale jeśli przeciwnik nie zareklamuje to nie musi) przegrać partie.


Nigdy nie przegrałem, ani nie wygrałem partii przez telefon. Na turnieju zawsze telefon wyciszam i wyłączam, w ostateczności można wyjąć baterię. Praktyka pokazuje jednak, że zdarzają się przypadki iż zawodnikom dzwonią telefonu. W ostatnich kilku miesiącach czterokrotnie spotkałem się z taką sytuacją. Uważam, że przepis odnośnie porażki jest bardzo restrykcyjny. Nie można wymuszać na zawodniku aby grał mimo, że przeciwnikowi zadzwonił telefon, aczkolwiek zdarzają się przypadki, w których zawodnik nie reklamuje (a sędzia nie słyszy, lub nie chce słyszeć) i partia toczy się dalej. Są jednak zawodnicy, których nie satysfakcjonuje zwycięstwo poprzez dźwięk telefonu. Uważam, że w takiej sytuacji sędzia nie powinien karać porażką zawodnika jeśli jego przeciwnik nic nie reklamuje. W przeciwnym przypadku dojdzie do sytuacji, w której sędzia przerwie partie i zabroni gry zawodnikowi, który chce wygrać na desce, a nie poza nią.

Kilka przykładów turniejowych

Kilka lat temu wziąłem udział w turnieju szachowym P'15 w Leżajsku. W jednej partii doszło do końcówki z różnopolowymi gońcami, która najprawdopodobniej była remisowa. Przeciwnik wykonał słaby ruch, po którym znalazłem plan gry, dzięki któremu tworzyłem piona przechodniego (tzw. wolniaka) i wygrywałem partie. W tym momencie przeciwnik chcąc wykonać ruch zawadził ręką o szachownice i przewrócił bierki.

Ostatnio na kursie sędziowskim była omawiana tego typu sytuacja i wersja była następująca: jeśli sędzia był nieobecny, nie można odtworzyć ostatniej pozycji należy odtworzyć ostatnią zapamiętaną pozycję. Zupełnie się z tą interpretacją nie zgadzam, gdyż w moim przypadku moim zdaniem miałem lepszą pozycję, tworzyłem piona przechodniego, promowałem go na hetmana i wygrywałem partie, przeciwnik mógł uważać, że przy różnopolowych gońcach jest remis, a mimo wszystko to jego wina, że przewrócił bierki, nawet jeśli nie zrobił tego celowo.

Na szczęście udało się odtworzyć pozycję i partie wygrałem, jednak moim zdaniem gdyby nie dało się odtworzyć pozycji, wówczas należało mi się zwycięstwo. Żeby nie było, że jestem stronniczy uważam, że gdybym to ja przewrócił bierki i pozycji nie dałoby się odtworzyć, wówczas moim zdaniem przeciwnikowi należała się wygrana, nawet pomimo tego, że miałem przewagę. Oczywiście wyjątkiem jest sytuacja gdy zawodnik, który nie przewrócił bierek nie miał siły matującej, wówczas remis.

Aneks A.4. a.
W momencie, gdy obaj zawodnicy zakończyli po dziesięć (10) posunięć:
(2) Żadne reklamacje dotyczące nieprawidłowego ustawienia bierek na
szachownicy czy samego ułożenia szachownicy nie mogą być uwzględnione.
W przypadku, gdy król znajduje się na niewłaściwym polu (np. zamieniono
pozycje króla i hetmana), to wykonanie roszady nie jest w tej partii
dozwolone. W przypadku niewłaściwego ustawienia wieży, roszada z tą wieżą
nie jest dozwolona.

Zawsze staram się sprawdzić przed partią ustawienie bierek, aczkolwiek zdarzają mi się pojedyncze sytuacje, że dopiero po rozpoczęciu gry zorientuje się, że na przykład król z hetmanem zostały zamienione miejscami, a nie tak dawno zdarzyło mi się, że usiadłem do gry po stronie czarnych, podczas gdy powinienem grać białymi. Takie sytuacje mimo wszystko się zdarzają, ale to co mnie spotkało na turnieju w Jeżowym w październiku 2013 z tym jeszcze nigdy nie miałem do czynienia.

9.7 - siła matująca

9.7 Partia kończy się remisem, jeżeli powstała pozycja, w której nie można zamatować
żadnego króla za pomocą jakiejkolwiek serii prawidłowych posunięć. Powstanie takiej
pozycji natychmiast kończy partię, pod warunkiem, że posunięcie prowadzące do takiej
pozycji było zgodne z wymogami art. 3 oraz 4.2 - 4.7.

W kwietniu 2010 wziąłem udział w turnieju szachowym w Nowojaworowsku (Ukraina), tempo P'30. Chciałem zaproponować remis, ale nie bardzo wiedziałem jak, gdyż przeciwnik był z Ukrainy. Moje opponentowi zostały sekundy, ja również grałem na niedoczasie, graliśmy na zegarach mechanicznych (ja grałem czarnymi).

W pewnym momencie przeciwnikowi spadła chorągiewka. Myślałem, że partia zakończy się remisem, jednak podeszło kilku sędziów (jeden sędzia przypadał na kilka stolików, ale to była ostatnia partia danej rundy), zaczęli dyskutować i jeden z sędziów pokazał, że mam siłę matującą, a więc należy mi się wygrana.

Czarne promują pionka na skoczka i podkładają się pod mata. Jest to tzw. mat pomocniczy. Oczywiście sprawa wzbudza kontrowersje, ktoś może powiedzieć, że nie będzie tak słabo grał. Owszem gdyby miał na zegarze choćby sekundę, wówczas mógłby reklamować remis, jednak tu czas się skończył, nie ma mowy o żadnej reklamacji.

Powitanie

Witam wszystkich miłośników gry królewskiej. W dniu wczorajszym ukończyłem kurs i zdałem egzamin na III klasę sędziowską. Postanowiłem więc stworzyć bloga, który będzie poświęcony sędziowaniu w szachach. Podawał będę w nim przypadki z turniejów szachowych z jakimi się zetknąłem jako zawodnik, przypadki z którymi w przyszłości zapewne się spotkam jako sędzia, różne sytuacje, które mogą wystąpić w partii szachowej na turniej, oraz moje interpretacje jak należy postąpić w danej sytuacji.